MH370: werd route gewijzigd? En hoe moeilijk is dat?

Na de vele (soms ongeloofwaardige) theorieën van de voorbije weken komt onder andere de Amerikaanse zender CNN met nieuwe informatie over MH370. Volgens een anonieme bron zou de route van MH370 al aangepast zijn in de computer nog voor het radio- en radarcontact verloren ging. Dat gebeurt met de Flight Management Computer. Maar hoe weten we of iemand in de cockpit een andere route invoerde dan de geplande naar Peking? En hoe moeilijk is het eigenlijk om de route aan te passen in de cockpit van de B777? We illustreren het hieronder met een voorbeeld.

Als iemand in de cockpit op voorhand de route zou hebben gewijzigd dan kan die informatie door middel van een systeem genaamd ADS-C via ACARS (waar we het eerder deze week al over hadden) verzonden worden. Het laatste ACARS-bericht dateert van 01:07 lokale tijd, 12 minuten voor het laatste radiocontact met vermoedelijk de first officer. En dat laatste ACARS-bericht zou informatie over een gewijzigde programmering van de route kunnen hebben verzonden, althans CNN. Maar ongeacht of die informatie juist of fout is, is het interessant om eens op een rijtje te zetten hoe dat systeem werkt en hoe moeilijk het is om die route nu te wijzigen.

Flightradar24
ADS staat voor Automatic Dependent Surveillance en heeft verschillende ‘modes’. Zonder daar te diep op in te gaan, doet ADS-B je misschien wel een belletje rinkelen. Populaire radars zoals flightradar24.com waar je vliegtuigen op de kaart kan zien met hoogte, snelheid en richting maken gebruik van ADS-B.

De B staat voor Broadcast. Simpelweg zenden toestellen die ADS-B hebben (de meeste civiele verkeersvliegtuigen hebben dat) automatisch gegevens door naar de grond met informatie zoals hoogte, positie en snelheid. Iedereen kan dus die signalen opvangen indien je de nodige apparatuur hebt. En het resultaat kan je zien op flightradar24, dat gebruikt maakt van een netwerk van ADS-B-ontvangers van particulieren.

ADS-C
Maar ADS-C is iets anders. Daarin staat de C voor Contract. ADS-C is ontwikkeld om in gebieden te vliegen waar er geen radarcontact is. Bij ADS-C wordt er op regelmatige momenten informatie doorgestuurd naar de verkeersleiding, zoals bijvoorbeeld je positie. Er wordt dus ‘gepraat’ tussen het grondstation (verkeersleiding) en de systemen van het vliegtuig. Het grondstation stelt op voorhand vast welke informatie die graag zou ontvangen en het vliegtuig ‘verplicht’ zich daar dan toe die ook automatisch door te sturen.

Er zijn 3 types contracten: Periodic (om de zoveel minuten worden er gegevens doorgestuurd), Demand (gegevens worden doorgestuurd op vraag van de grond) en Event (gegevens worden doorgestuurd wanneer er een vastgelegd event of gebeurtenis plaatsvindt). Dat laatste kan het overvliegen van een navigatiepunt zijn dat geprogrammeerd is in de Flight Management Computer (FMC), een te grote afwijking van de toegestane hoogte of een laterale afwijking van de geplande route zijn. Bij elk rapport dat naar de grond gestuurd wordt, ongeacht voor welke informatie, worden sowieso de locatie en de hoogte meegestuurd.

Van de soorten informatie die kunnen worden doorgestuurd is Predicted Route Group voor dit artikel relevant. Die toont de verwachte aankomsttijd op een gepland navigatiepunt, samen met hoogte en positie die in de FMC is ingegeven. Daardoor kan dus gezien worden welke route in de FMC geprogrammeerd zit. Wanneer er dan een andere navigatiepunt wordt ingevoerd dan de 2 opeenvolgende geplande navigatiepunten, dan wordt die wijziging doorgestuurd.

Die informatie wordt zoals eerder gezegd via ACARS doorgestuurd naar een satelliet of een grondstation. De anonieme bron van CNN beweert dat dit het geval is geweest en dat er dus in de FMC een niet geplande route werd ingevoerd.

Wie kan de route van een vliegtuig wijzigen?
Volgens de berichtgeving van verscheidene nationale en internationale media moet diegene die met de FMC bewust de route heeft gewijzigd een professionele piloot zijn. Anders zou het blijkbaar veel te ingewikkeld zijn om de route in de computer te wijzigen. Maar is dat wel zo?

Eigenlijk niet. Het programmeren of zelfs herprogrammeren van een route in de FMC is eigenlijk kinderspel. Om dat aan te tonen maken we gebruik van een (fictieve) FMC van Boeing. De FMC’s op toestellen van Boeing zijn nagenoeg hetzelfde op de verschillende types van de B737 tot zelfs de B747. In dit voorbeeld gebruiken we dus zo’n FMC als in de verdwenen B777.

Zo zou de FMC van vlucht MH370 er hebben kunnen uitgezien. We hebben enkel het begin geprogrammeerd van een mogelijke route van Kuala Lumpur naar Peking. Bovenaan staat het navigatiepunt IGARI. Net voor het bereiken van dat punt zou Subang Center radarcontact met het toestel hebben verloren.

Stel nu dat we een wijziging willen maken in de geprogrammeerde route. We willen bijvoorbeeld naar het punt VAMPI vliegen, dat een punt is ten westen van Maleisië waar het toestel volgens de primaire radar ongeveer of exact zou hebben overvlogen. Met het toetsenbord typen we gewoon de letters VAMPI in. Dat verschijnt linksonder beneden op het scherm.

We drukken dan op de knop links naast IGARI. Het punt VAMPI verschijnt dan op de plaats van IGARI, dat naar beneden schuift. Het punt VAMPI is nu het eerste punt waar het toestel naartoe vliegt. Maar, we moeten die wijziging nog altijd eerst bevestigen. De knop EXEC (execute) zal beginnen branden en we moeten op die knop duwen om onze actie te bevestigen.

Als dat gebeurt is en de automatische piloot nog altijd aanstaat, wat normaal gezien het geval is tijdens een vlucht, dan zal het toestel zelf onmiddellijk koerszetten naar VAMPI zonder dat er iets moet gebeuren. Technisch gezien moet je dus maar op twee knoppen duwen om de route van het vliegtuig in de computer te wijzigen. Daar is dus uiteraard geen professionele carrière als piloot voor nodig.

Wil je dan een volgend punt ingeven waarnaar het toestel koers zet na VAMPI te hebben bereikt, dan kan dit eenvoudig op dezelfde manier gebeuren. We voeren als voorbeeld het punt GIVAL in. We duwen op de toets onder VAMPI en het punt wordt automatisch in de computer ingegeven. Zo kan je verder een hele nieuwe route programmeren en de oude route eventueel deleten.

Uiteraard is een uitgebreidere kennis beter, maar om enkel en alleen de route van een Boeing te wijzigen volstaat deze uitleg. Wie zich dan nog via zelfstudie wat verdiept in de knoppen van de automatische piloot kan zonder problemen het toestel via enkele simpele inputs besturen.