Focus@: Air Berlin

In deze Focus@ vestigen we onze aandacht op Air Berlin, de inmiddels tweede grootste luchtvaartmaatschappij in Duitsland. Maar liefst 27 911 193 (27.9 miljoen) mensen namen vorig jaar (2009) een vliegtuig van Air Berlin, het jaar daarvoor zelfs meer dan 29 miljoen. Reden genoeg dus om eens te onderzoeken waarom de maatschappij zo succesvol blijkt.

Air Berlin PLC & Co. Luftverkehrs KG (door de marketeers omgedoopt tot airberlin of zelfs airberlin.com) is een zogenaamde semi-lowcostmaatschappij. Als we naar de bestemmingen kijken, dan zien we vooral een grote concentratie aan vakantieplekken rond de Middellandse Zee. Maar de maatschappij onderscheidt zich van anderen door ook intercontinentale bestemmingen in Azië, de Caraïben en de Verenigde Staten aan te doen.

De maatschappij wedt op twee paarden door zich niet alleen te focussen op de vakantiereiziger, maar ook de business travellers aan te spreken. Met name binnen Europa en op binnenlandse Duitse routes kiezen nu vele zakenreizigers voor Air Berlin. Dat komt ongetwijfeld door het grote aantal aangedane luchthavens: 21 in Duitsland alleen al, dat zijn er meer dan eender welke andere luchtvaartmaatschappij.

In sterk contrast tot de Europese ‘pure’ low cost-luchtvaartmaatschappijen als Ryanair en easyJet, biedt Air Berlin gratis snacks en drank aan. Volledige maaltijden kunnen op vluchten langer dan 90 minuten worden aangekocht, op vluchten langer dan 6 uur zitten ze in de prijs. Er zijn ook gratis kranten ter beschikking, er is assigned seating en een frequent flyer programma. Op vluchten uitgevoerd met de Airbus A330-200 is er ook een echte businessclass-sectie.

De hoofdbasis bevindt zich in Berlijn: het meeste personeel vinden we op de luchthaven Berlijn-Tegel, alsook de meeste onderhoudsfaciliteiten. De grootste hub van Air Berlin ligt echter niet, zoals de naam doet vermoeden in Berlijn, maar in Dusseldorf. Andere focus cities zijn München en Neuremberg. Wat Air Berlin zo bijzonder maakt is dat ze ook een grote basis hebben in Palma op het eiland Mallorca.

Opstart
Tijdens de Koude Oorlog (tussen 8 april 1945 en 2 oktober 1990) had West-Berlijn een speciaal legaal systeem. Daarin stond beschreven dat bedrijven die een luchtdienst van of naar de stad wilden uitvoeren, enkel uit de drie Westerse overwinnende landen (Verenigde Staten, Verenigd Koninkrik en Frankrijk) mochten komen. Ook iedereen in de cockpit (piloten, boordwerktuigkundigen en navigatoren) moesten inwoners van die landen zijn.

Daarom richtten voormalig Pan Am-piloot Kim Lundgren en voormalig general manager van Modern Air Transport John D. Mac Donald in 1978 Air Berlin op. Oorspronkelijk was Air Berlin dus een Amerikaans bedrijf: onder de naam Air Berlin, Inc., op de beurs als Air Berlin USA en met hoofdkantoren in het zonnige Miami, Florida.

De eerste commerciële vlucht, op 28 april 1979, bracht passagiers aan boord van een van TWA (Trans World Air) aangekochte Boeing 707-320 van Berlijn naar Palma de Mallorca. Al snel haalde maatschappij een groot contract binnen met Berliner Flug Ring, een touroperator met bestemmingen rondom de Middellandse Zee en op de Canarische eilanden, een soort Jetairfly avant la lettre dus.

Voordien werden die vluchten uitgevoerd door Aeroamerica, die een soortgelijke constructie hadden opgezet. Zij verzorgden die verbindingen ook vanuit de luchthaven Tegel in Berlijn tussen 1974 en 1979. Daarenboven vloog Air Berlin een wekelijkse vlucht tussen Berlijn-Tegel en Orlando, Florida. Die vluchten, begin jaren 80, maakten een tussenstop in – jawel – Brussel.

Tijdens de lente van 1981 voerde Air Berlin een vlootvernieuwing door. De twee originele Boeing 707’s werden daarbij vervangen door een meer aangepast type voor hun soort operaties vanuit Berlijn naar de Middellandse Zee-gebieden: de Boeing 737-200 Adv (Advanced). Vooral voor vluchten naar Mallorca (waar de maatschappij nu de grootste is), was dit een perfect toestel.

Nog vier jaar later, in 1985, verhuisde de luchtvaartmaatschappij vanuit Florida naar Duitsland. De voor de hand liggende keuze was uiteraard Berlijn, en zo geschiedde ook. Tegelijkertijd werd in de loop van de late jaren ’80 overgeschakeld op een vloot van compleet nieuwe Boeing 737-300’s en 737-400’s. Het was ook het moment voor een nieuw kleurenschema, dat tot 2007 gebruikt zou worden.

Jaren ’90: ommezwaai
2 oktober 1990 was een zeer belangrijke dag in de geschiedenis van Air Berlin. Het was de dag waarop Duitsland werd ééngemaakt, en Berlijn dus ook verlost werd van die speciale wetgeving. De luchtvaartmaatschappij veranderde haar naam naar het uiteindelijke Air Berlin en Duitse investeerders hapten gewillig naar de aandelen. Joachim Hunold, nog steeds CEO van AB, verwierf een meerderheidsaandeel.

Wat later, op 16 april 1991, werd de maatschappij gereregistreerd als Air Berlin GmbH & Co. Luftverkehrs KG en sloot ze zich aan bij de IATA (International Air Travel Association). Ook in het businessmodel werd een 180°-bocht genomen. De chartervluchten werden gelaten voor wat ze waren en de focus werd verlegd op zakencentra en regelmatige vluchten.

The 2000’s: expansion time!
Midden jaren 2000 heerste er een grote koopwoede bij het management van Air Berlin. In januari 2004 kondigde de maatschappij een samenwerking (waarbij ze 24% aandelen in handen kreeg) met Niki, een in Wenen gebaseerde luchtvaartmaatschappij. Een jaar later werd ook een samenwerkingsovereenkomst met Germania getekend. Dat resulteerde in een lease van Germania-vliegtuigen en -personeel aan Air Berlin. Hoewel dat eerst het plan was, werd de maatschappij niet overgenomen.

In 2006 waagde Air Berlin zich op de beurs van Frankfurt. Oorspronkelijk werd de datum op 5 mei 2006 gezet, maar door plotselinge verhoging van de brandstofkosten en andere moeilijkheden werd die datum verplaatst naar 11 mei 2006. Daardoor moesten ze wel de initiële aandeelprijs laten zaken van 15-17,5 euro naar 11,4-14,5 euro. Het aandeel opende op 12,0 euro en een totaal van 42,5 miljoen aandelen werden verkocht.

Daarvan waren 19,6 miljoen nieuw uitgegeven aandelen, die dienden om het bedrijfskapitaal om te krikken. De overschot werd gebruikt om de originele aandeelhouders terug te betalen, die in 2006 al hadden geïnvesteerd. Na de eerste beursgang claimde de luchtvaartmaatschappij over meer dan 400 miljoen euro cash te kunnen beschikken. Die zouden worden aangewend om verder uit te breiden, en daarbij hoorde ook de aankoop van nieuwe vliegtuigen.

2 maand later, in augustus 2006, kwam dan de aankondiging van Air Berlin dat de luchtvaartmaatschappij dat ze 100% aandelen van de Duitse binnenlandse maatschappij dba had verworven. Die zou tot 14 november 2008 als een volledige dochtermaatschappij van Air Berlin opereren. Maar nadat het personeel staakte, stemde Air Berlin in om dba volledig te doen verdwijnen, alle personeelsleden een job aan te bieden bij Air Berlin om hen zo op gelijke voet te stellen.

De beloofde order voor nieuwe vliegtuigen volgde niet veel later. Nog steeds in het zeer actieve jaar 2006, op 28 november om precies te zijn, maakte vliegtuigbouwer Boeing bekend dat Air Berlin bij haar 60 737-800’s had besteld, alsook 17 exemplaren van de kleinere 737-700-variant. Aan catalogusprijzen was deze bestelling 5,1 miljard dollar waard en de vliegtuigen zouden vanaf 2007 worden afgeleverd. Om de brandstofefficiëntie te verbeteren, kregen ze allemaal blended winglets mee.

Het volgende ‘slachtoffer’ van de koopwoede van Air Berlin was de Duitse vakantievlieger LTU. Met die overname verkreeg Air Berlin immers toegang tot de langeafstandsmarkt vanuit Duitsland. Niet onbelangrijk is ook dat ze daardoor de vierde grootste luchtvaartgroep werd qua passagiersaantal. Door de overname werden de Airbus A321 en A330 aan de vloot toegevoegd. De fusie van LTU binnen Air Berlin werd afgerond op 1 mei 2009 en dat was ook de datum waarop het merk LTU verdween.

In de maand juli 2007 kondigde Air Berlin aan dat ze opnieuw een bestelling hadden geplaatst bij Boeing. Deze keer ging het om een langeafstandstoestel: de maatschappij had 25 hypermoderne Boeing 787-8 Dreamliners besteld. Er werden ook 10 opties en 15 aankooprechten verworven en vast stond dat er 3 extra van leasingmaatschappij ILFC zouden worden overgenomen. De geplande afleverdatum was 2011, maar door de vertraging in het Dreamlinerprogramma wordt dat wellicht later.

Een maand later volgde een nieuwe overname. 49 procent van de aandelen die touroperator Hotelplan in handen had van de Zwitserse luchtvaartmaatschappij Belair, gingen over in Duitse handen: die van Air Berlin. Ten gevolge van die deal werden de langeafstandsactiviteiten van Belair stopgezet, de vloot vervangen door vliegtuigen uit de A320-familie. De luchtvaartmaatschappij voert nu scheduled flights uit voor Air Berlin en af en toe ook nog charters voor Hotelplan.

Behalve een geschil tussen Air Berlin en de regeringen van de Balearen en Catalonië bleef het relatief windstil rond de luchtvaartmaatschappij tot maart 2009. Toen tekende Air Berlin een “strategisch partnership” met TUI Travel. Het gaat om een wederzijdse participatie van 9,9% die beide maatschappijen in elkaar zullen hebben. Als een gevolg van de overeenkomst nam Air Berlin alle binnenlandse operaties van TUIfly over en eveneens die naar Italië, Kroatië en Oostenrijk. TUIfly concentreert zich nu enkel nog op chartervluchten.

Air Berlin zoals het er op dit moment uitziet, biedt vluchten aan naar 138 bestemmingen en heeft een vloot bestaande uit 144 toestellen. Die wordt opgemaakt uit 16 Airbus A319’s, 32 A320’s, 8 A321’s, 10 A330-200’s, 3 A330-300’s, 2 Boeing 737-300’s, 27 737-700’s, 36 737-800’s en 10 Bombardier Dash 8-Q400’s. De 25 Dreamliners treden, zoals eerder gezegd, in 2013 in dienst. De gemiddelde leeftijd van de vliegtuigen was in januari 2010 5 jaar.